Αστεροσκοπείο Σκίνακα

Το Αστεροσκοπείο του Σκίνακα δημιουργήθηκε στα πλαίσια επιστημονικής συνεργασίας του Πανεπιστημίου Κρήτης και του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ) με το Max - Planck Institut fur Extraterrestriche Physik (MPE) της Γερμανίας. Ως θέση του Αστεροσκοπείου επελέγη με βάση επιστημονικά και λειτουργικά κριτήρια η κορυφή Σκίνακας του Ψηλορείτη σε 1750 μ. υψόμετρο και σε 50 χλμ. οδική απόσταση από το Ηράκλειο. Η περιοχή ανοίκει στο Δήμο Ανωγείων, ο οποίος δώρησε έκταση 15 στρεμάτων στο Παν. Κρήτης και υποστηρίζει διαχρονικά σε πλήθος πρακτικών αλλά και αναπτυξιακών έργων τη λειτουργεία του Αστεροσκοπείου. Από το 2018 τη λειτουργία του Αστεροσκοπείου υποστηρίζει το Ινστιτούτο Αστροφυσικής του ΙΤΕ με βάση το επικαιροποιημένο μνημόνιο συνεργασίας ανάμεσα στο Πανεπιστήμιο Κρήτης και το ΙΤΕ.

Το 1985 διανοίχτηκε δρόμος μήκους 2.5 χλμ. προς την κορυφή του Σκίνακα και κατασκευάστηκε το πρώτο κτίριο - Αστεροσκοπείο, το οποίο από το 1986 στεγάζει τηλεσκόπιο κατόπτρου 30 εκ. και εστιακού λόγου F 3.2. Το 1988 αποπερατώθηκε ξενώνας 200 τ.μ. Και τα δύο κτίρια, όπως και μικρό κτίριο για τις γεννήτριες, είναι πετρόχτιστα - προσαρμοσμένα στο βραχώδες περιβάλλον. Η ουσιαστική λειτουργία του Αστεροσκοπείου άρχισε το 1987 μετά την εγκατάσταση ψηφιακής κάμερας CCD και φωτομετρικών φίλτρων. Παράλληλα με τη δημιουργία και την εξασφάλιση της λειτουργικότητας των εγκαταστάσεων στον Σκίνακα αναπτύχθηκε στις εγκαταστάσεις του Πανεπιστημίου Κρήτης και ΙΤΕ στο Ηράκλειο, η απαραίτητη υποδομή σε H/Y για την επεξεργασία των αστρονομικών παρατηρήσεων (επεξεργασία ψηφιακών εικόνων μέσω γνωστών αστρονομικών προγραμμάτων.

Λόγω του ότι το τηλεσκόπιο των 30 εκ. ήταν μικρό για να ικανοποιήσει σύγχρονες ερευνητικές απαιτήσεις, αποφασίσθηκε το 1990 στα πλαίσια της συνεργασίας των τριών ιδρυμάτων (Πανεπιστημίου Κρήτης, ΙΤΕ, MPE) η επέκταση των εγκαταστάσεων με τη δημιουργία μεγαλύτερου τηλεσκοπίου κατόπτρου 1.3 μ. που ήταν τότε το μεγαλύτερο εν λειτουργία στην Ελλάδα. Το Αστεροσκοπείο με το τηλεσκόπιο των 1.3 μ. εγκαινιάστηκε τον Οκτώβριο του 1995.

Το νέο κτίριο - Αστεροσκοπείο είναι εξ' ολοκλήρου μεταλλικό με θόλο διαμέτρου 8 μ. Το οπτικό σύστημα του τηλεσκοπίου είναι τύπου Ritchey-Chrétien, εστιακού λόγου F 7.6 με 45' μέγιστο αξιοποιήσιμο οπτικό πεδίο και κατασκευάστηκε από την Carl Zeiss της Γερμανίας. Το σύστημα στήριξης - οδήγησης του τηλεσκοπίου το οποίο ελέγχεται όπως άλλωστε και η ταυτόχρονη περιστροφή του θόλου από Η/Υ, κατασκευάστηκε από την DFM Engineering (USA) βάσει παρόμοιας κατασκευής για το Smithsonian Observatory του Harvard. Από το έτος 2000 η ηλεκτροδότηση των εγκαταστάσεων στο Αστεροσκοπείο του Σκίνακα γίνεται μέσω φωτοβολταϊκού πάρκου.

To 2006 ένα ρομποτικό τηλεσκόπιο 60 εκ. εγκαταστάθηκε στο δεύτερο θόλο δίπλα στο τηλεσκόπιο 1.3 μ. όπου και λειτούγησε μέχρι το 2013, όταν λόγω έντονων καιρικών συνθηκών, ο θόλος καταστράφηκε. Η κατασκευή εκ'νέου του κτiρίου με θόλο διάμετρο 5.3 μ. ολοκληρώθηκε το 2022 οπότε και ξεκίνησε και πάλι η λειτουργία του τηλεσκοπίου 60 εκ.  

Ο εξοπλισμός του τηλεσκοπίου 1.3 μ. περιλαμβάνει:

• μειωτή εστιακής απόστασης (Focal Reducer) ο οποίος υπερδιπλασιάζει το οπτικό πεδίο του τηλεσκοπίου και επιτρέπει φασματοσκοπία χαμηλής ανάλυσης.
• σύστημα αυτόματης οδήγησης (Autoguider).
• μία CCD κάμερα με 1024x1024 pixels και δύο CCD κάμερες με 800x2000 pixels.
• φασματογράφο σχισμής μέσης ανάλυσης.
• υπέρυθρη (near-IR) κάμερα μεγάλου οπτικού πεδίου (7'x7').
• πολωσίμετρο οπτικού φωτός (Robopol)

Υπό εγκατάσταση βρίσκεται:

- WALOP: ένα  πολωσίμετρο οπτικού φωτός ευρέως πεδίου και υψηλής ευαισθησίας και ακρίβειας

Τα κύρια τρέχοντα παρατηρισιακά προγράμματα του Αστεροσκοπείου του Σκίνακα περιλαμβάνουν:

• γαλαξίες, ενεργούς γαλαξιακούς πυρήνες.
• πλανητικά νεφελώματα.
• κατάλοιπα υπερκαινοφανών.
• πολωσιμετρία αστέρων και μεσοαστρικών νεφών
• διπλά συστήματα αστέρων των οποίων το ένα μέλος είναι λευκός νάνος, αστέρας νετρονίων ή μελανή οπή.

Περισσότερες πληροφορίες για είναι διαθέσιμες στην ιστοσελίδα του Αστεροσκοπείου του Σκίνακα.